De Gnostische evangelies

(Read De Gnostische evangelies, Part 1 First)

De Gnostische evangelies - Het evangelie van Thomas
Hoewel de eerder genoemde Gnostische evangelies beschouwd worden als belangrijk bronmateriaal voor vruchtbaar onderzoek, richten de Schriftgeleerden (en de populaire opinie) zich vooral op het evangelie van Thomas. In zekere zin is de term "evangelie" hier eveneens verkeerd toegepast, want er bestaat geen enkel verhalend element in deze losse verzameling van 114 zegswijzen.⁸ Feitelijk "kan geen enkele verzameling uitspraken van Jezus een evangelie genoemd worden, omdat deze vanwege zijn aard geen vertelling van de passie bevat", en dat is uiteindelijk "de kern van het essentiële evangelie". ⁹

Hoewel de inleiding van dit evangelie beweert dat het gaat om "de verborgen zegswijzen die de levende Jezus sprak en die zijn vastgelegd door Judas Thomas de Tweeling", is deze toeschrijving aan Thomas hoogst waarschijnlijk onjuist.¹⁰ De losse structuur van Thomas maakt het moeilijk om een overkoepelend theologisch thema te ontwaren, maar het kan beschreven worden als een wijsheidsevangelie, waarin "de Jezus van [het evangelie van] Thomas inzichten uit de klaterende bron van de wijsheid aanbiedt (zegswijze 13), de waarde van profetie en haar vervulling wegcijfert (zegswijze 52), apocalyptische verkondigingen bekritiseert (zegswijzen 51, 113), en een weg naar de verlossing aanbiedt via een ontmoeting met de zegswijzen van 'de levende Jezus'." ¹¹ Als de zegswijzen in Thomas en de andere Gnostische evangelies werkelijk authentiek zijn (zoals veel Schriftgeleerden veronderstellen), en als de authentieke zegswijzen van Jezus werkelijk gezaghebbend zijn (zoals evangelische Christenen over de hele wereld veronderstellen), dan ontstaat er een probleem. Want het is duidelijk dat zelfs een minimale beschouwing van de Gnostische evangelies volstaat om de scherpe onenigheid, zelfs tegenstrijdigheid, aan te tonen tussen de Jezus van de canonieke Bijbel en de Jezus van de Nag Hammadi. In het licht van deze moeilijkheid lijkt het gepast om de betrouwbaarheid van de gecanoniseerde Evangelies kort te bespreken en om hun status vervolgens te vergelijken met die van de Gnostische evangelies.

Zijn de Gnostische evangelies betrouwbaar?

De betrouwbaarheid van de Nieuwtestamentische Evangelies
Wanneer de betrouwbaarheid van Bijbelse teksten geëvalueerd wordt, in het bijzonder de overlevering en het behoud van manuscripten, zijn twee standaarden nuttig. Deze standaarden zijn de authenticiteit, dat wil zeggen de waarheid over het auteurschap van een bepaalde Bijbelse tekst, en echtheid, dat wil zeggen de waarheid over de inhoud van de tekst.¹² Met de Bijbelse standaard zelf als gegeven ("Elke schrifttekst is door God geïnspireerd en kan gebruikt worden om onderricht te geven, om dwalingen en fouten te weerleggen, en om op te voeden tot een deugdzaam leven", 2 Timoteüs 3:16), is het duidelijk dat een canoniek boek authentiek én echt moet zijn. Het is niet onze bedoeling om in dit artikel een volledig onderzoek naar de betrouwbaarheid van de gecanoniseerde Evangelies te op te nemen, maar wij willen de lezer aanmoedigen om dit onderwerp zelf verder te onderzoeken (zie bijvoorbeeld onze website "Alles over de reis").

Zijn de Gnostische evangelies canoniek?
Als kan worden aangenomen dat de gecanoniseerde Evangelies zowel authentiek als echt zijn (en dus betrouwbaar), dan is het alleen maar logisch om te vragen of de Gnostische evangelies zelf canoniek zijn. Want als zij werkelijk canoniek zijn, en als gecanoniseerde evangelies betrouwbaar zijn, dan moeten de Gnostische evangelies dus ook betrouwbaar zijn (laten we de negatieve implicaties van een dergelijke conclusie met betrekking tot de onderlinge samenhang van de Bijbel als geheel even buiten beschouwing laten). Maar helaas schiet de betrouwbaarheid van de Gnostische evangelies zwaar tekort ten opzichte van de canonieke standaard.

Neem bijvoorbeeld het evangelie van Thomas. Omdat dit het interessantste en bekendste Gnostische evangelie is, zou een nadere beschouwing van de betrouwbaarheid van Thomas (of een gebrek hieraan) meer licht kunnen werpen op de Gnostische evangelies, en misschien zelfs wel de hele Nag Hammadi bilbiotheek. Als bijvoorbeeld kan worden aangetoond dat Thomas niet geloofwaardig is, dan kan redelijkerwijs overwogen worden om ook de andere Gnostische werken af te wijzen, op zijn minst wat betreft bruikbaarheid voor de doctrines en de praktijk van het geloof.

Bezit het evangelie van Thomas dan de belangrijkste karakteristiek van Goddelijke inspiratie, apostolisch gezag? Het antwoord op deze vraag lijkt ontkennend te zijn. Ondanks alle aandacht die aan Thomas wordt besteed, is de consensus onder de Schriftgeleerden dat de toeschrijving aan Judas Thomas de Tweeling bijna zeker onjuist is. De eerste klap die aan het vermeende apostolische auteurschap van Thomas wordt toegediend is de late schrijfdatum. Schriftgeleerden die het niet eens zijn met deze schatting, waarvan er op zijn minst één een bekend voorstander van Thomas is,¹³ geloven dat de onafhankelijke onderdelen van Thomas (de onderdelen die niet rechtstreeks overeenkomen met het gecanoniseerde materiaal) op een bron wijzen die ouder is dan de zogenaamde "Bron Q" van de Nieuwtestamentische Evangelies. Het zou dus gaan om een tekst die gelijktijdig of zelfs eerder dan dat "Q-document" werd geschreven.¹⁴ Maar "de meer voor de hand liggende interpretatie van de Nag Hammadi documenten is dat ze allemaal typisch syncretisch van aard zijn" en als zodanig "volledig verklaarbaar zijn in termen van wat wij nu weten over het Gnosticisme uit de tweede en derde eeuw."¹⁵ Het is daarom mogelijk dat Thomas ouder is dan de gecanoniseerde Evangelies en deze van informatie voorzag, maar het is waarschijnlijker dat dit evangelie zelf fragmenten uit een groot aantal religieuze invloeden overnam.

Verder bewijs voor een onjuiste toeschrijving van dit evangelie komt zelfs onder de meest enthousiaste onderzoekers van Thomas tot uitdrukking. Een bepaalde Schriftgeleerde stak zijn argumenten voor het apostolische auteurschap van Thomas niet onder stoelen of banken toen hij de echtheid van dit evangelie besprak en het op gelijke hoogte probeerde te stellen met de gecanoniseerde Evangelies door hun oorsprong in diskrediet te brengen. Want als feitelijk "weinig [Schriftgeleerden] vandaag de dag geloven dat tijdgenoten van Jezus de Evangelies van het Nieuwe Testament schreven" en "wij alleen weten dat deze werken aan apostelen... of volgelingen van de apostelen worden toegeschreven", dan brengt de stelling dat de "Gnostische auteurs op dezelfde manier hun geheime schrijfsels toeschreven aan verschillende discipelen" geen schade toe aan aan het gezag van de Gnostische evangelies.¹⁶ Maar er bestaat, zoals we gezien hebben, onvoldoende reden voor een dergelijk scepticisme wat betreft de oorsprong van de gecanoniseerde Evangelies. Daarom kan het evangelie van Thomas, ondanks pogingen van Schriftgeleerden om dit werk op hetzelfde niveau te plaatsen als de gecanoniseerde Evangelies, bij lange na niet tippen aan het gezag van de Bijbelse Evangelies.

Read De Gnostische evangelies Page 3 Now!