De Gnostische evangelies

De Gnostische evangelies - Inleiding
De Gnostische evangelies zijn een product van het Gnosticisme. Het Gnosticisme, in de ruime zin van het woord, herkent twee godheden: ten eerste de ondergeschikte, imperfecte en slechte schepper van een imperfecte en slechte stoffelijke wereld, die vaak gelijk wordt gesteld aan de God van het Oude Testament, en ten tweede de "goede God", de Vader van Jezus, die Zijn Zoon stuurde om mensen de weg naar verlossing te tonen uit die bedorven stoffelijke wereld. Verlossing vereist in het Gnosticisme geen vergeving van zonden en bevat ook niet noodzakelijkerwijs een tastbaar sacrament; in plaats daarvan bestaat het vooral uit de verwerving van geheime kennis, ook wel "gnosis" genoemd.¹ Tot het midden van de twintigste eeuw kenden Schriftgeleerden de Gnostische werken bijna uitsluitend via vermeldingen van kerkvaders als Irenaeus en Tertullianus. Ondanks de karakteristieke vurigheid van deze anti-gnostische teksten geven de recente ontdekkingen aan dat de woorden van deze kerkvaders eigenlijk nog heel terughoudend waren. De bekendste van deze recente ontdekkingen is de "Nag Hammadi" verzameling van Koptische documenten, die aan het eind van 1945 "door een fortuinlijk toeval" in Boven-Egypte werd ontdekt.² Deze verzameling leidde tot een groot aantal discussies onder Schriftgeleerden over de relatie tussen het Gnosticisme en het vroege Christendom, vooral met betrekking tot de vraag welke afhankelijkheid er mogelijk bestond tussen hun respectievelijke tekstuele tradities. Ondanks de huidige populaire en wetenschappelijke liefde voor de "evangelies" van de Nag Hammadi bewijst hun tekstuele inferioriteit dat zij niet dezelfde status kunnen worden toegekend als de gecanoniseerde Evangelies van de Bijbel.

Gnostische evangelies - Welke zijn dat?
Tot op heden bestaan de Gnostische evangelies uit de volgende:

Het evangelie van Filippus
Het evangelie van Filippus lijkt ondanks zijn naam feitelijk een "verzameling uittreksels te zijn uit voornamelijk een Christelijke Gnostische sacramentele catechese".³ Dit oordeel is gebaseerd op zijn samenstelling, een excentriek arrangement van een grote verscheidenheid aan literaire stijlen. Filippus lijkt sterk op orthodoxe catechismussen uit de tweede tot vierde eeuw en werd hoogst waarschijnlijk naar het Koptisch vertaald uit een Griekse tekst uit de tweede helft van de derde eeuw na Christus. In tegenstelling tot het evangelie van Thomas (zie beneden), heeft Filippus nog geen wijd verbreide bekendheid verworven.

Het evangelie van de waarheid
Als Filippus geen evangelie is in de traditionele canonieke betekenis, dan is het evangelie der waarheid ook geen echt evangelie. In plaats daarvan lijkt het meer op een preek, enigszins in de trant van de gecanoniseerde brief aan de Hebreeën. Hoewel de beschreven onderwerpen enigszins versnipperd zijn, gaat dit schrijfsel vooral heen en weer tussen een doctrinaire uiteenzetting en een "paraenese" (aansporing of waarschuwing tegen dreigend kwaad). Irenaeus lijkt zich rechtstreeks tegen dit evangelie te verzetten en in het verlengde hiervan tegen mensen die "opscheppen dat zij meer evangelies hebben dan er werkelijk zijn. Zij hebben inderdaad een zo'n hoge mate van stoutmoedigheid bereikt dat zij hun relatief recente schrijfsel "het evangelie van de waarheid" hebben genoemd, hoewel het in geen enkel opzicht overeenstemt met de Evangelies van de apostelen, zodat zij in werkelijkheid een Evangelie hebben dat gevuld is met ketterij."⁴ Als de Gnostische waarheid daadwerkelijk het schrijfsel is waar Irenaeus op doelt, wat zeer waarschijnlijk is, dan kan geschat worden dat het ergens in het midden van de tweede eeuw werd geschreven. Hoewel de auteur zelf een mysterie blijft, hebben sommigen gesuggereerd dat dit Valentinus was, de Gnostische leraar uit de vroege tweede eeuw, wiens leer lijkt overeen te stemmen met de inhoud van het evangelie van de waarheid.⁵

Het evangelie van de Egyptenaren⁶
Hoewel het evangelie van de Egyptenaren niet zo interessant is als de eerder genoemde teksten, is dit feitelijk het document dat het meest op de gecanoniseerde evangelies lijkt. Dit evangelie staat bekend vanwege zijn esoterische en mythologische beschrijving van een Gnostische kijk op de verlossing. Een hemelse Seth, de zoon van Adamas, wordt afgeschilderd als de vader en redder van het menselijke ras; hij kleedt zich tijdelijk als Jezus om de redding voor zijn kinderen tot stand te brengen.⁷ Ondanks deze gelijkenissen met de gecanoniseerde evangelies heeft de tekst niet veel interesse onder de Schriftgeleerden gewekt als de andere manuscripten in de Nag Hammadi bibliotheek, en zal daarom niet in detail besproken worden.

Read De Gnostische evangelies Page 2 Now!